AZBUKA TRUDNOĆE: DRUGO STANJE OD A DO Š

A

Abdominalni obim (AC, abdominalna cirkumferencija)
Jedan od osnovnih biometrijskih parametara čijim se ultrazvučnim merenjem procenjuje veličina fetusa.

Amnionska tečnost (plodova voda)
Bistra, svetlo žuta tečnost, koja se nalazi u vodenjaku (amnionskoj vrećici), i tokom trudnoće okružuje fetus. Štiti ga u slučaju majčinog pada ili ozlede, održava konstantnu temperaturu u području oko fetusa, štiti ga od preterane buke, olakšava mu kretanje koje je potrebno da se podstakne njegov mišićni razvoj i predstavlja sredinu za razmenu hranljivih materija.

Amniocenteza
Invazivna dijagnostička procedura tokom koje se pomoću specijalne igle kroz trbušni zid trudnice iz vodenjaka, uzima uzorak plodove vode, a zatim se laboratorijski ispituje radi određivanja eventualno prisutnih anomalija na hromozomima bebe (na primer, Daunov sindrom). Ova metoda se može koristiti i za proveru zrelosti pluća fetusa ili za postavljanje dijagnoze intrauterine infekcije ploda.

Anemija
Smanjenje broja crvenih krvnih zrnaca (eritrocita), sa posledičnim smanjenjem hematokrita i hemoglobina a najčešće nastaje zbog nedovoljnog unosa gvožđa u organizam i povećanja volumena plazme - u trudnoći raste za 50 odsto! Najizraženija je oko 30. nedelje trudnoće.

B

Brakston-Hiksove kontrakcije
Javljaju se obično nakon 20. nedelje trudnoće i pripremaju matericu za trudove. Traju oko 30 do 60 sekundi, i uglavnom nisu bolne (lažni trudovi).

Blastocista
Blastocista je stadijum u razvijanju embriona koji se viđa 5-6 dana nakon oplođenja jajne ćelije. Izgleda kao loptica ispunjena tečnošću i sadrži oko sto ćelija.

V

Vaginalni sekret
U trudnoći je uobičajen kod većine žena. Uzrokuju ga povećane zalihe krvi, omekšanje grlića materice i vaginalnih zidova. Posebno je pojačan kada je bebina glavica već smeštena nisko u karlici. Prema boji i mirisu sekreta, moguće je otkriti infekciju i tada je potrebno obratiti se lekaru. U tom slučaju, sekret je zamućen, zelenkast i neugodnog mirisa.

Vanmaterična trudnoća
Trudnoća u kojoj se oplođeno jajašce ugnezdi izvan materice, gde zatim dolazi do razvoja embriona i posteljice (najcešće u jajovodu). Ako se ne otkrije i ne leči blagovremeno, takva trudnoća ugrožava život žene i zahteva lečenje (prekid trudnoće).

Vitamini
Tokom trudnoće su ponekad nužni, kako bi žena nadoknadila nedostatak nekih vrlo važnih vitamina i minerala. Ne uzimajte dodatke ishrani bez konsultacije sa ginekologom, budući da velike doze vitamina i minerala mogu da načine više štete nego koristi, jer u tim slučajevima postaju toksični (posebno vitamini A i D).

Višeplodna trudnoća
Razvoj više od jednog ploda u materici.

Vodenjak
Vodenjak je membrana u kojoj se nalazi plodova voda koja okružuje bebu.

G

Gestacijska starost
Termin koji se odnosi na starost ploda. Meri se zavisno od dana poslednje menstruacije i ultrazvučnim merenjem ploda (fetalna biometrija)

Gestacijski dijabetes
Vrsta šećerne bolesti koja se razvija kod pojedinih žena tokom trudnoće, jer telo ne uspeva da napravi dovoljnu količinu insulina koja može da obezbedi normalan nivo šećera u krvi. Zahteva posebnu vrstu ishrane trudnice i redovnu kontrolu. 

Gubitak težine
Moguć je tokom prva tri meseca trudnoće (obično između četvrte i osme nedelje), ako trudnica ima česte mučnine i povraća. Umesto da počinje da dobija na težini, ona je gubi. Učestalo povraćanje (hiperemeza) je povod za hospitalizaciju trudnice i primanje infuzije kako bi se sprečila dalja dehidracija i druge metaboličke promene.

Gorušica
Jedna od učestalih tegoba u trudnoći, uglavnom u poslednjem trimestru. Neugodna pojava kisele ili gorke tečnosti u ustima, nakon obilnijeg obroka. Njen uzročnik je povećana proizvodnja određenih hormona koji usporavaju probavu i opuštaju mišić između jednjaka i želuca - on obično sprečava vraćanje kiseline iz želuca. Uz to, povećana materica pomera unutrašnje organe prema gore, što doprinosi nastanku gorušice.

D

Dabl test

Ovo je kombinovani test i sastoji se od ultrazvučnog pregleda i uzorkovanja krvi, a radi se između 12. i 14. nedelje trudnoće. Ukoliko rezultati dabl testa ukazuju na povećan rizik za prisustvo hromozomskih anomalija kod ploda, trudnica se uglavnom upućuje na neku od invazivnih procedura ili na neinvazivnu proceduru kao što je neinvazivni prenatalni test (NIPT).

Depresija
Učestala emocija tokom trudnoće. Smatra se da svaka peta trudnica pati od tog psihičkog poremećaja. Takvo stanje je podjednako negativno za zdravlje žene kao i kada nije trudna. U ovom drugom slučaju, postoje i posledice po dete. Ženi je potrebna stručna pomoć i podrška cele porodice. Najbolje je što pre pokušati sa lečenjem depresije, kako bi se sprečilo njeno rasplamsavanje nakon porođaja.

Dodaci ishrani
Videti pod “vitamini”

Dopler ultrazvuk
Dopler u trudnoći je pregled kojim se ultrazvučni talasi koriste za praćenje i merenje protoka krvi kroz različita tkiva i organe bebe (na primer, protoci krvi kroz srce bebe, velike arterije (aorta), jetru, moždanu arteriju, bubrežne i krvne sudove pupčanika).

Dužina butne kosti (FL, Femur Length)
Jedan od biometrijskih parametara čijim se ultrazučnim merenjem određuje veličina i starost bebe.

Dvojajčani (dizigotni, neidentični) blizanci
Blizanci koji se razvijaju iz dva zasebno oplođena jajašceta.

E

Eklampsija
Jedna od težih, ali ređih komplikacija u trudnoći, praćena simptomima kao što su grčevi, visok krvni pritisak, i poremećaji svesti. Ako se ne leči, ovo stanje može da bude pogubno i za majku i za dete. Prevenira se prvenstveno redovnom kontrolom krvnog pritiska trudnice ali i lečenjem preeklampsije (toksemije EPH gestoze), koja može da preraste u eklampsiju.

Ekstrauterina trudnoća (ektopična trudnoća)
Videti pod  „vanmaterična trudnoća“

Embrion
Termin koji se odnosi na organizam u ranim fazama rasta i diferencijacije, od oplodnje do početka trećeg meseca trudnoće (kod ljudi).

Epiduralna analgezija
Koristi se pri vaginalnom porođaju ili carskom rezu, kao metoda ublažavanja porođajnog bola. U epiduralni prostor kičme se uvodi veća igla, nakon čijeg izvlačenja na tom mestu ostaje cevčica. Preko nje porodilja prima anestetik, u dozama koje određuje anesteziolog.

Epiziotomija (rez međice)
Hirurški rez međice tokom vaginalnog porođaja, sa ciljem proširivanja porođajnog kanala i sprečavanja oštećenja međice i mišićnog dna.

Estrogen
Ženski polni hormon, koji se stvara u jajnicima, a tokom trudnoće i u posteljici. Uz progesteron, stvara uslove za prihvatanje oplođenog jajašceta.

Ž

Žuto telo
Negde na sredini ciklusa, u proseku oko četrnaestog dana, kada prsne mešak na površini jajnika i izbaci jajnu ćeliju (ovulacija), na tom mestu se stvara žuto telo - korpus luteum (Corpus luteum). Njegova uloga je da proizvodi hormon progesteron. To čini sve dok posteljica sama ne proizvede dovoljnu količinu ovog hormona, što se događa oko trećeg meseca.

Z

Zapetljana pupčana vrpca
Stanje u kojem se pupčana vrpca slučajno zapetljala ili omotala oko fetusa, što može da uspori ili mu potpuno prekine dotok krvi. Moguće je da takvo stanje ima posledice opasne za njegov život. U tom slučaju je potrebna hitna lekarska intervencija.

I

Indukovani trudovi (indukcija porođaja)
Indukcija porođaja predstavlja započinjanje porođaja različitim metodama, od prirodnih, preko pregleda, do lekova (hormon oksitocin). Treba je razlikovati od stimulacije porođaja, što predstavlja ubrzavanje toka već započetog porođaja.

Instinkt svijanja gnezda (instinkt gnežđenja)
Snažna potreba za čišcenjem i uređivanjem doma za dolazak deteta, koju trudnice vrlo često osećaju sa približavanjem termina porođaja.

Insuficijencija cerviksa
Prevremeno skraćivanje i otvaranje grlića materice. Komplikacija u trudnoći koja može da prouzrokuje spontani pobačaj ili prevremeni porođaj.

J

Jednojajčani blizanci (identični, monozigotni)
Blizanci nastali deljenjem jednog oplođenog jajašceta u dva zasebna ploda. Mogu da imaju zajedničku ili odvojenu posteljicu. Gotovo su identicnog izgleda, istog su pola, iako su izuzetno retko zabeleženi i slučajevi različitih polova.

Jutarnja mučnina
Jedan je od najtipičnijih simptoma trudnoće. Nažalost, ne javlja se samo u jutarnjim satima, već može da se javi tokom celog dana. Obično prestaje nakon trećeg meseca trudnoće, ali je moguće da mučnine traju tokom cele trudnoće.

K

Kegelove vežbe
Vežbe za jačanje mišica donjeg dela karlice (koji, ujedno, kontrolišu mokrenje). Preporučuju se u trudnoći radi održavanja zdravog tonusa mišića donjeg dela karlice, koji se nakon porođaja opuštaju - što može da uzrokuje inkontinenciju (nevoljno mokrenje), nezadovoljavajuću seksualnu osetljivost, i spuštanje materice prema vaginalnom otvoru. Korisne su i ako trudnica želi da pokuša da spreči epiziotomiju. Jer, osim što doprinose jačanju mišića karlice, vežbe utiču i na njihovu veću elastičnost.

Kontrakcije
Stezanje mišića.

Krvni protok (BF,  blood flow)
Vrednost protoka u krvi i krvnim sudovima ploda, kojim se procenjuje koja količina hranljivih materija i kiseonika kroz njih prolazi.

L

Lažni trudovi
Videti pod “Brakston-Hiksove kontrakcije”

Lekovi (u trudnoći)
Treba ih izbegavati u trudnoći, i uzimati ih uz konsultaciju sa ginekologom. Po pravilu, ukoliko ne postoji alergija, antibiotici iz grupe penicilna i analgetik paracetamol su dozvoljeni uz lekarski izveštaj.

Linea negra (crna crta)
U trudnoći bela crta, koja se proteže od pupka do pubične kosti - potamni, i naziva se linea negra.

Luteinizirajući hormon (LH)
Hormon prednjeg režnja hipofize, kod žena stimuliše sazrevanje folikula i ovulaciju. U porastu je neposredno pred ovulaciju. LH urinarni testovi pomažu u određivanju ovulacije i najboljeg vremena za začeće.

M

Materica (uterus)
Ženski reproduktivni organ u kojem se tokom trudnoće razvija dete.

Matične ćelije iz pupčanika
Telo novorođenčeta obiluje vrednim, potentnim, vitalnim matičnim ćelijama. Tokom devet meseci one su planirale i gradile telo novog ljudskog bića. I kasnije tokom života one pomažu da se održi mehanizam regeneracije organizma. U trenutku rođenja mnogo ovih dragocenih ćelija se nalazi u krvi pupčane vrpce.

Međica (perineum)
Područje između vaginalnog otvora i anusa (otvora debelog creva).

Mekonijum
Prva stolica novorođenčeta, zelenkasto-crne boje (po pravilu, u prvih 24h od rođenja). Ako izađe pre porođaja, može da označava fetalni distres (obično se pre porođaja izlučuje u slučaju manjka kiseonika i detetove ugroženosti - zamućena, mekonijalna plodova voda).

Mokrenje (učestalo)
Jedan od prvih simptoma trudnoće, koji nastaje zbog pojačanog rada bubrega i povećanja materice koja pritiska mokraćnu bešiku.

N

Nesanica
Hronični ili povremeni simptom kod većeg broja trudnica, a uzrokuje ga učestalo mokrenje, stres, mučnina, i slično.

Nuhalni - vratni nabor (NT, nuhalna translucenca)
Područje na potiljku ploda. Ispituje se ultrazvukom, a njegovo povećanje može eventualno da znači da fetus ima Daunov sindrom ili neki drugi poremećaj hromozoma. 

O

Odvajanje posteljice (abruptio placentae)
Prevremeno „odlubljivanje“ posteljice sa zida materice, koje može da se dogodi u trudnoći ili tokom porođaja. Jedan od najčešćih uzroka krvarenja u drugoj polovini trudnoće, a može dovesti i do smrti deteta u materici (zahteva carski rez).

Oksitocin
Hormon koji izaziva kontrakcije mišića materice, odgovoran je za nadolaženje i lučenje mleka nakon porođaja.

Oligohidroamnion
Suviše mala količina plodove vode. Ponekad upućuje na moguć problem sa fetusom (distres, problemi sa probavnim sistemom).

Oticanje
Jedna od uobičajenih tegoba u trudnoći, koja nastaje zato što organizam zadržava dodatne količine vode. Umereno oticanje prstiju i članaka nije opasno, ali ako je izrazito, može da upućuje na preeklampsiju, pa je potrebno posetiti lekara.

P

Plodova voda
Videti pod „amnionska tečnost“

Polihidroamnion
Prevelika količina plodove vode (amnionske tečnosti).

Položaj karlicom
Položaj u kojem je fetus stopalima ili stražnjicom okrenut prema otvoru grlića materice.

Poprečni položaj fetusa (položaj ramenom)
Redak položaj koji fetus zauzme u materici pre porođaja. U praksi je ovo gotovo apsolutna indikacija za carski rez. 

Posteljica (placenta)
Organ koji nastaje u trudnoći, preko kojeg dete u materici dobija nužne hranljive materije za razvoj, i kiseonik za disanje. Stvara hormone potrebne za održavanje i normalan tok trudnoće.

Prednjačeća posteljica (placenta previa)
Retka anomalija posteljice, pri kojoj posteljica delimično ili potpuno pokriva ušće grlića materice. Najveći rizik u tom slučaju je prevremeni porođaj. Dete je izloženo riziku zastoja u razvoju, jer placenta ne može da osigura dovoljno hranljivih materija potrebnih za razvoj. Neophodan je dodatni nadzor trudnice i mirovanje, a zbog krvarenja – trudnica se hospitalizuje. Porođaj se najčešće završava carskim rezom.

Prenatalna dijagnostika
Oblast medicine koja se poslednjih godina stalno razvija i u ovom trenutku pruža mogućnost budućim roditeljima da na vreme, u prvoj polovini trudnoće, otkriju da li njihova beba nosi neku genetičku nepravilnost i ako nosi, da se otkrije koja je. Postoje invazivni (amniocenteza) i neinvazivni prenatalni testovi.

Prenesena trudnoća
Trudnoća koja traje duže od 42 nedelje.

Prevremeni porođaj
Porođaj do kojeg dolazi pre navršene 37. nedelje trudnoće.

Progesteron
Ženski polni hormon, poznat pod nazivom „čuvar trudnoće“, jer smanjuje kontrakcije materice tokom graviditeta. Preko je potreban za pravilno održavanje trudnoće. Ako padne potreban nivo koncentracije tog hormona, događa se spontani pobačaj. Dok nema trudnoće, luci žuto telo u jajnicima i pomaže pri regulaciji menstrualnog ciklusa.

Proširene vene
Manje ili veće otekline na površini kože zbog oštećenja venskih zalistaka. Često nastaju tokom trudnoće pod uticajem hormona progesterona, koji dovodi do slabljenja elastičnosti zidova vena. Sve veća materica pritiska velike vene na desnoj strani tela, pritisak se povećava, i širi vene u nogama. Opterećenost vena je uzrokovana i povećanom količinom krvi u telu trudnice.

Psihofizička priprema
Priprema za trudnice i njihove partnere, čije pohađanje se preporučuje tokom trudnoće. Na njima možete da naučite kako da pravilno dišete na porođaju, kako da se opustite, kako da masirate telo... da saznate mnoge informacije kako biste se što bolje pripremili za porođaj. Pripreme su idealna prilika da pitate sve što vas zanima u vezi sa trudnoćom i porođajem, kao i da izaberete način na koji želite da se porodite.

R

Rezus faktor (Rh faktor)
Svaka krvna grupa se dodatno određuje prema postojanju jedne belančevine na površini eritrocita (crvenih krvnih zrnaca), koja određuje Rh faktor. Prisustvo belančevine označava pozitivan, a odsustvo belančevine negativan Rh faktor.

Rh inkompatibilnost
Stanje kada Rh pozitivan fetus ima Rh negativnu majku, pri čemu se kod majke stvaraju antitela, koja u narednoj trudnoći prelaze iz majčinog krvotoka u dete kroz posteljicu. Mogu da ugroze razvoj crvenih krvnih ćelija fetusa, uzrokujući neki oblik anemije ili porast bilirubina u krvi, a u najgorem slučaju i njegovu smrt. Kako bi se sprečile fatalne posledice za drugo dete, majka nakon rođenja prvog deteta dobija dozu Rh imunoglobulina - Rhogam (a ponekad jednu dozu tokom trudnoće). Tokom trudnoće takođe je potrebno redovno praćenje titra Rh antitela.

S

Strije
Oštećenje vezivnog tkiva, koje nastaje zbog previše brzog rastezanja kože (posebno u slučaju dobijanja prekomerne težine). Često se pojavljuju u trudnoći, potrebne su preventivne mere kako bi se sprečio njihov nastanak. Ne mogu da se naknadno „izbrišu“ u potpunosti, već jedino da se ublaže različitim kozmetičkim tretmanima.

Sluzavi čep
Čep koji zatvara ulaz u uterus i blokira cervikalni kanal. Kada se cerviks (grlić) na početku porođaja stanjuje i otvara, sluzavi čep omekša i izlazi kao sukrvičav i sluzav iscedak. Često predstavlja početak porođaja.

T

Termin porođaja
Razdoblje koje se izračunava u odnosu prema prvom danu poslednje menstruacije i ultrazvučnim biometrijskim merenjima ploda, i obuhvata 40 nedelja nakon pretpostavljenog dana začeća.

Toksoplazmoza
Zarazna bolest koju uzrokuju paraziti iz zaraženog nekuvanog mesa ili izmeta mačke zaražene tom bolešću. Vrlo opasna za trudnicu, jer može da uzrokuje pobačaj, prevremeni porođaj, ili intrauterini zastoj rasta fetusa.

U

Ultrazvučni pregled (UZ)
Postupak kojim se talasima različite frekvencije pregleda fetus. Putem projekcije slike na ekranu, analizira se veličina i oblik ploda i posteljice, prati razvoj fetusa, uočavaju moguće anomalije. Nakon određenog vremena, može da se vidi detetov pol. Kod urednih trudnoća, obično se obavlja pet ultrazvučnih pregleda u devet meseci trudnoće.

Umor
Jedan od učestalih simptoma trudnoće, posebno u prvom tromesečju.

F

Fetalni distres
Neobične promene u pomeranju i srčanom radu fetusa, ili zamućenje plodove vode mekonijumom. Stanje koje upućuje na ugroženost ploda, i zahteva lekarsku intervenciju.

Fetus
Plod. Naziv za nerođeno dete nakon devete nedelje trudnoće.

Folikuli
Mehurići u kojima se unutar jajnika razvijaju jajašca.

Folna kiselina
Vitamin B9, jedan od vitamina B kompleksa. U trudnoći neophodan za pravilan razvoj neuralne cevi, rast i razvoj bebe. Zeleno lisnato povrće (spanać npr) i žitarice obiluju ovim vitaminom. Preporuka je da se preventivno uzima pre planiranja trudnoće, ali i tokom prvog trimestra.

H

Harmony prenatalni test
Bezbedan i visokopouzdan neinvazivni prenatalni test. Testiranje se sprovodi počev od 10. nedelje trudnoće. Majčina krv sadrži kako njene genetičke informacije, tako i informacije o genetičkom materijalu deteta, čak i u veoma ranoj fazi trudnoće. Prilikom neinvazivnog testiranja ne postoji rizik od mogućih komplikacija kao što su infekcija, kontrakcije, krvarenja i pobačaj. 

Hemoroidi
Proširene vene oko anusa (otvora završnog dela debelog creva) mogu vrlo neugodno da bole i krvare, a često nastaju u trudnoći zbog povećanog dotoka krvi u vene.

Hipertenzija
Hipertenzija znači povišen krvni pritisak i kao problem može da se javi kod oko 10% trudnica.

Humani horionski gonadotropin (hCG)
Glikoprotein koji izlučuje sloj ćelija sa spoljašnje strane oplođene jajne ćelije. Podstiče žuto telo u jajniku da u prvih sedam do devet nedelja trudnoće luči progesteron, zapravo sprečava menstruaciju. Stvaraju ga resice placente. Njegova prisutnost u urinu i krvi je jedna od dijagnostičkih metoda dokazivanja trudnoće, jer njegov nivo raste u trudnoći (u majčinoj krvi se može naći već osam dana nakon implementacije jajašceta). Zovu ga i „hormon trudnoće“.

C

Carski rez („C-sekcija“ lat. Sectio caesarea)
Hirurški zahvat kojim se pod opštom, epiduralnom ili spinalnom anestezijom dovršava trudnoća u slučaju da zbog određenih razloga nije moguć vaginalni porođaj. Dete se rađa kroz rez na trbušnom zidu i prednjem zidu materice.

Cervikalna inkompetencija
Otvaranje cerviksa (grlića materice) pre predviđenog termina porođaja. Često je uzrok prevremenog porođaja.

Cerviks
Grlić materice, koji se tokom porođaja skraćuje, stanjuje i širi, kako bi dete moglo da izađe iz materice.

Citomegalovirus (CMV)
Jedna od učestalijih infekcija kod odraslih. Preko zaražene trudnice, dete može da se zarazi tokom trudnoće, na porođaju, ili nakon njega (dojenjem). Posledice za plod mogu da budu teške, a u najgorem slučaju i opasne po život.

CRL (Crown rump length – dužina teme-trtica)
Određivanje dužine fetusa od temena do trtične kosti, čime se sa priličnom tacnošcu određuje njegova starost.

CTG (kardiotokografija)
Praćenje srčanog rada fetusa i/ili učestalosti i intenziteta kontrakcija materice (trudova) - pomoću uređaja koji je spojen sa stomakom trudnice (spoljašnji CTG) ili, u slucaju komplikacija, pomoću elektrode koja je kroz vaginu spojena sa glavicom ploda (unutrašnji CTG).

Š

Štucanje (fetalno)
Ujednačeni, lagani grčevi u stomaku tokom graviditeta, koje neke žene osećaju u drugoj polovini trudnoće, kada fetus štuca. Neki fetusi štucaju svaki dan, a neki nikad. Štucanje može da potraje i duže od 20 minuta, ali je za dete bezopasno, i ne treba da zabrinjava trudnicu.

Pripremila: V. Stanimirović 
By Bebologija